Ekoturizm ve Kazdağları için bir Perspektif

KIRSAL TURİZM (EKOTURİZM) NEDİR ?

Kırsal Turizm; Kırsal kültür, doğal çevre ve tarımla bütünleşen, ayrıca diğer turizm türleriyle de son derece kolay entegre olabilen bir turizm hizmetidir.

Kırsal turizmde kırsal dünya tüm kesitleriyle turiste sunulmaktadır. Turistin kaldığı süre içinde dinlenmesi yanında, çeşitli etkinlikleri izlemesi, katılması, öğrenmesi ve spor yapması mümkün olabilmektedir.

• WTO, ekoturizmde yapılan seyahat harcamalarının dünya ortalamasının 5 katı kadar bir hızla arttığını belirtiyor. Bu artış hızı yıllık yüzde 20’ye tekabül ediyor.
• Doğa temelli turizme yönelen talebi etkileyen en önemli unsur  dünya çapında giderek artan çevre bilinci.
• Dünya Bankası’na göre ekoturizm; kültür ve macera turizmi ile birlikte kalış süresi daha uzun olan ve kaldığı yerde daha çok para harcadığı halde oraya en az çevresel ve kültürel etkilerde bulunmayı isteyen turistlerden oluşan üç niş pazardan birisidir.

TÜRKİYE’DE EKOTURİZM

Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili, yüz ölçümünün %26’sı ormanlarla kaplı olan dört mevsimin aynı anda yaşanabildiği ve nispeten bozulmamış doğal güzellikleri ile Akdeniz çanağında yer alan ve rakibi olan Avrupa ülkelerine göre bu özellikleri nedeni ile daha şanslı olan bir ülkedir. Bu doğal zenginliklerine kültürel ve tarihi değerler de eklendiğinde önemi daha da artmaktadır.

Anadolu, bitki çeşitliliği yönünden dünyanın en zengin bölgelerinden biri olup, bitkisel çeşitlilik bakımından dünyada bulunan 8 coğrafik bölgenin 3 tanesinin kesişme noktasında yer almaktadır. Bu yüzden, Türkiye’de bilinen bitki tür sayısı 12.054 olmasına karşın, tüm Avrupa kıtasında bu sayı yaklaşık 12.000 civarındadır. Anadolu sadece bitkisel zenginlik yönüyle değil, aynı zamanda bünyesinde barındırdığı endemik (sadece dünyanın bir bölgesinde bulunan) bitki türü sayısı bakımından da dikkat çekmektedir. Örneğin tüm Avrupa kıtasında toplam endemik bitki tür sayısı 2.400 civarında olmasına rağmen, bu sayı Türkiye’ de 3.905’dir

Bu doğal potansiyele sosyo-kültürel değerler de eklenince, Türkiye, ekoturizm konusunda potansiyel bir cennettir.

TURİST  (HEDEF TÜKETİCİ) PROFİLİ

Eko-turizmin üç temel belirleyici öğeyi içerdiği üzerinde genel bir ortak görüş vardır;

1. Doğa temelli olması
2. Kültürel olması
3. Kaynağın değerini anlamayı içermesi.

Buna göre eko-turistlerin ihtiyaçlarını ve özelliklerini anlamak için araştırmacılar eko-turistleri grup tipine göre sınıflandırmışlardır.

1. Öğrenmeye dayalı aktiviteler: Botanik turizmi, kuş gözlemciliği (Ornitoloji), doğa fotoğrafçılığı, yaban hayatı gözlemleme, tarım çiftlik turizmi, Jeomorfolojik oluşumları izleme (jeoturizm/mağara turizmi).

• Eğlenmeye dayalı aktiviteler kendi arasında ikiye ayrılır. Maceraya dayalı aktiviteler ve sportif aktiviteler.

• Maceraya dayalı aktiviteler; Dağcılık, safari, balon turizmi, yamaç paraşütü, akarsu turizmi (Kanoculuk, rafting)

• Sportif aktiviteler; Bisiklet turizmi, su altı dalış (scuba diving), atlı doğa yürüyüşü, sportif olta balıkçılığı, trekking, hikking (doğa ve dağ yürüyüşü) ve av turizmidir.

• Dinlenmeye dayalı aktiviteler: kamp, karavan turizmi ve yayla turizmidir.

Ekoturizm grupları genellikle küçük guruplardır. Gruplardaki kişi sayısı çoğu zaman 25 kişiyi aşmıyor. Ekoturizm merkezlerinde yer alan konaklama üniteleri de büyük çoğunlukla 100 yatak kapasitesini aşmayan ünitelerdir. Çok büyük tesis ve altyapı yatırımları gerektirmemesi bir avantajdır.

EKOTURİZM YATIRIMLARINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR

El değmemiş doğada yapılan tüm turizm çeşitleri, ekoturizmin kapsamına girmektedir. Ekoturizmin iki önemli kriteri vardır:

1-“Doğal çevrenin sürdürülebilirliği” ilkesi: Doğa kesin olarak korunmalıdır. Yerel dokuyla uyuşmayan modern mimari ürünleri yerine, koruma altına alınmış otantik yapılarda veya geleneksel mimaride hizmet veren konaklama tesislerini tercih etmek daha uygundur. 
 

2-“Yerel kültürlerin sürdürülebilirliği ve yerel halkların bu turizm faaliyetinden yarar sağlaması” ilkesi. Bu ilke iki önemli prensibi barındırmaktadır: Birincisi, ekoturizm faaliyetinin yapıldığı bölgenin yerel halkının, bu faaliyetten maddi bir pay alması. İkinci önemli prensip ise, bir bölgeye turizm aracılığıyla katkı sağlarken, maddi ve manevi kültür unsurlarının bozulmaması prensibi.

ALT YAPI GEREKLERİ

Türkiye’de Ekoturizm : Yeşil Yıldızlı  Tesisler

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Genel Yönetim”, “Çevresel Eğitimler”, “Oda Düzenlemeleri”, “Çevreye Uyum Sağlama”,“Enerji Yönetimi”, “Su Yönetimi”, “Tehlikeli Kimyasal Madde Yönetimi” ve “Diğer Hizmetler” konu başlıkları çerçevesinde belirlenen 122 kriter doğrultusunda otellerin yeşil yıldız uygulamaları kontrol edilmektedir. Türkiye’de toplam  344 turistik tesis yeşil yıldız sahibidir.

Bir Yeşil Yıldızlı Tesis yatırımı şunları gerekli kılmaktadır;

• Enerji verimliliğinin arttırılmasını,
• Çevreye zararlı maddelerin tüketiminin ve atık miktarının azaltılmasını,
• Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesini, 
• Konaklama işletmelerinin yatırım aşamasından itibaren çevreye duyarlı olarak planlanmalarını,
• Turistik tesisin çevreye uyumunu, çevreyi güzelleştirici düzenleme ve etkinlikleri,
• Ekolojik mimariyi, 
• Çevreye duyarlılık konusunda bilinçlendirmeyi, eğitim sağlanmasını, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılmasını,
• Su tasarrufunu

gerekli kılmaktadır. 

YATIRIMIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yatırım destinasyonu 5 A olarak adlandırılan şu unsurlara göre değerlendirilmelidir:

1. Çekici unsurlar-ATTRACTION

• Olanaklar-AMENITIES

• Aktiviteler-ACTIVITIES

• Konaklama-ACCOMMODATION

• Ulaşım-ACCESS

EKOTURİZM VE SAĞLIK TURİZMİ

• Sağlık turizmi dünyanın en hızlı gelişen ve büyüyen sektörlerinden birisidir. Sağlıklı yaşam talebindeki artış, sınırları aşan bir hareketliliğe sebep olmaktadır.
• Gelişmiş ülkelerde tedavinin çok pahalı olması, uzun bekleme sıralarının olması, bazı sağlık giderlerinin sigorta kapsamında olmaması; az gelişmiş ülkelerde ise tesis ve/veya imkan yetersizliği gibi temel nedenlerle sağlık hizmetlerinin daha düşük maliyetli veya daha kaliteli hizmet sunan ülkelerden temin edilmesi eğilimi artmaktadır.
• Sağlık turizmindeki turistlerin hem tedavi hem de tatil amacı olduğu için beklentileri ve buna bağlı olarak yaratılacak katma değer de yüksektir.
• 2015 yılı verilerine göre dünyada sağlık turizminin ekonomik büyüklüğü 150 milyar dolardır.

Sağlık turizmi:

1. Termal sağlık turizmi
2. Medikal turizm
3. Yaşlı turizmi
4. Engelli turizmi

kavramlarını içermektedir.

Türkiye bu 4 başlıkta birden hizmet sunma potansiyeli olan az sayıda ülkeden birisidir.

Medikal Turizm ( Tıp Turizmi )

5 ana başlıkta toplanmaktadır:

1. İleri tedaviler ( Kardiyovasküler Cerrahi, Radyoterapi vb. )
   1. Transplantasyon
   1. İnfertilite ( Tüp bebek İVF uygulamaları )
   1. Estetik Cerrahi
   1. Göz, diş, diyaliz tedavileri vb.

• Medikal turizmde diş, göz, estetik, kalp-damar, eklem protezleri, kısırlık tedavisi, tüp bebek ve cerrahi girişimler ön plandadır.
• Gelecekte onkolojik cerrahi, kök hücre tedavileri, plastik cerrahi ve obezite cerrahisi gibi başlıklara olan talep artışının devam edeceği  ön görülmektedir. (Kaynak: https://saglikturizmi.saglik.gov.tr)
• Medikal turizm açısından en çok tercih edilen ülkeler ABD, Hindistan, Küba, Kosta Rika, Tayland, Singapur, Kolombiya, Türkiye, Malezya, Meksika, Almanya ve Güney Koredir.

Sağlık turizminde ülkelerin tercih edilmesinde birkaç etken söz konusudur.

1. Turizm potansiyeli olması (Ör:  Yunan adaları),
2. Coğrafik ve politik konum avantajı (Ör: Malezya, Ürdün),
3. Sağlık turizminde geçmiş başarı sahibi olma (Ör: İspanya yaşlı turizmi),
4. Yabancı sermaye girişi, teşvikler  ve yatırım avantajları (Ör: Hindistan),
5. Doktor ve hizmet kalitesi ve alt yapı-donanım üstünlüğü (ör: Güney kore)
6. Hasta açısından maliyet avantajı (ABD’de 70.000 dolar olan koroner bypass ameliyatı Türkiye’de yaklaşık 12.000 dolara mal olmaktadır)
7. Sağlık kurumlarının uluslar arası akreditasyon yeterlilikleri (JCI, TEMOS, ACHSI gibi )

SAĞLIK TURİZMİ İLE İLGİLİ TURİZM ALT BAŞLIKLARI

1. Sağlık turizmi
2. Kongre turizmi
3. Deniz turizmi
4. Dağ turizmi
5. Hasat turizmi (zeytin hasadı, elma toplama vs..)
6. Detox ve alternatif tıp kampları

SAĞLIK TURİZMİ SWOT ANALİZİ

Güçlü Yönler:

1-Türkiye; Malezya ve İsrail gibi ülkelerle beraber  yukarıda sayılan tüm avantajları bir arada taşımaktadır.

2-Maliyet avantajı: Örneğin sağlık turizmi tüm tedavi şekilleri açısından tek tek değerlendirildiğinde diş tedavisi amaçlı başka ülke ziyaretlerinin ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde bir diş implantı için ödenecek tutar karşılığında Türkiye’de 3 kişilik bir ailenin tatili mümkün görünmektedir.

3-Dört saatlik bir uçuşla 1.5 milyar insana sağlık hizmeti verebilecek coğrafi bir  avantajımız vardır.

Zayıf Yönler:

1. Yetersiz tanıtım
2. Politika yokluğu
3. Yetersiz yabancı dil
4. Zayıf aracı kurumlar

Riskler:

1-Jeo-politik konum ve Ortadoğu’nun taşıdığı riskler

2-İsrail, Ürdün ve BAE’den gelen rekabet baskısı

Fırsatlar:

1. Diaspora Türkleri (Yunanistan, Bulgaristan, Balkanlar)
2. Gelişmiş ülkelerdeki uzun tedavi bekleme süreleri
3. Gelişmiş ülkelerde 65 yaş üzerindeki nüfus halen % 20 düzeyindedir. 2050 yılında yaşlı nüfusun oranının % 55’lere ulaşması beklenmektedir.
4. 2025 yılında 1 milyar kişiye ulaşacağı tahmin edilen  60 yaş üstü yaşlı sayısının büyük kısmının gelişmiş ülkeler de oluşacağı bilinmektedir. 

SAĞLIK TURİZMİNDE PAYDAŞ ANALİZİ

Tüm yatırımlarda olduğu gibi sağlık turizminde de çok paydaşlı bir çalışma esastır. Paydaşların tamamı değişik düzeylerde olsa da – güçlü bir sektör yapılanması için – her birinin etkinliği önemlidir. Bunlar:

1. Ulaşım altyapısı
2. Seyahat sektörü
3. Turizm sektörü (güçlü bir geleneksel turizmin varlığı ülkenin sağlık turizmi yönünden tercih edilebilirliğini artırmaktadır)
4. Bilişim ve iletişim altyapısı
5. Finans sektörü
6. İnşaat sektörü
7. Sağlık kurumları (özel veya resmi)
8. Lojistik unsurlar: Aracı kurumlar, acente ve sigorta şirketleri

Yukarıda sayılan 8 başlıkta da ülkemiz yeterli seviyededir ve rekabet gücü yüksektir.

Global competitiveness index sağlık başlığında ülkemiz 7 üzerinden 6.6 almaktadır. Türkiye’nin sağlık  turizmi alanında global rekabet gücü yüksek bir oyuncu olduğu rahatlıkla söylenebilir.

SAĞLIK TURİZMİNDE TALEP VE REKABET PROFİLİ

1. Medikal turizm pazarında talep Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Ortadoğu olarak üç bölgede yoğunlaşmaktadır.
2. Talebin hizmet alma destinasyonları bakımında Avrupa’lı medikal turistlerin favori ülkesi Hindistan ve Tayland’dır.
3. Malezya İslami ülke olması sebebiyle Ortadoğu pazarına hakimdir.
4. Meksika Kuzey Amerika pazarına hitap etmektedir.
5. Medikal turizm açısından dünyadaki en önemli bölge Asya kıtasıdır.

KAZDAĞLARI İÇİN EKOTURİZM  PERSPEKTİFİ

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI (2007) 2023 STRATEJİSİ genelde kırsal turizm sektörüne yatırım yapma ve özelde Kazdağları bölgesine yatırım kararlarını olumlu yönde etkileyici şu strateji be hedefleri belirlemiş durumdadır:

3.11. TURİZM ÇEŞİTLENDİRİLMESİ STRATEJİSİ

STRATEJİ:

“Alternatif turizm türlerinden öncelikli olarak sağlık turizmi ve termal turizm, kış

turizmi, golf turizmi, deniz turizmi, ekoturizm ve yayla turizmi, kongre ve fuar

turizminin geliştirilmesi”

Turizm sezonunun bütün bir yıla yayılması turizm ürününün çeşitlenmesine bağlıdır bu

kapsamda öncelikli olarak belirlenen turizm türleri desteklenerek gelişmeleri sağlanacaktır.

2023 YILI HEDEFLERİ

Eko turizm:

• Ülkemizde eko-turizm ve yayla turizmi gibi doğa amaçlı turizm türlerinin geliştirilmesi için bu amaca yönelik turizm altyapısı geliştirilecek ve niteliğinin arttırılacaktır.

• Doğa amaçlı turizmin yapılacağı yörelerde belli, senaryolar çerçevesinde, ana tur güzergahları, varış noktaları, ara istasyon ve alt istasyon noktaları belirlenerek planlama çalışmaları yönlendirilecektir.

• Yaylaların yoğunlaştığı alanlarda spot merkezler veya aks olarak öncelikli turizm gelişme/eylem bölgeleri belirlenecektir.

• Kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları işbirliği ile agro-turizm, macera turizmi, mağara turizmi, spor turizmi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için eylem planları hazırlanacaktır.

TROYA Kültür ve Termal Turizm Gelişim Bölgesi

Çanakkale ve Balıkesir illerini içine alan “Troya Kuzey Ege Kültür ve Termal Turizm Gelişim Bölgesi” nin Sağlık ve Termal Turizm ve Kırsal Turizm çerçevesinde geliştirilmesi  hedeflenmektedir. Ülkemizdeki pek az termal merkezde bulunan kıyı

alanında termal su potansiyeli, “Troya Kuzey Ege Turizm Gelişim Bölgesi”nde bulunmaktadır.

Bu kaynaklardan da faydalanarak bölgenin en önemli doğal potansiyeli olarak ele alınabilecek mitolojideki ilk güzellik yarışmasının yapıldığı “Kaz Dağları”nın klimatik özelliği ve pek çok endemik türün yer aldığı flora-fauna özelliği de esas alınarak, termal ve kıyı potansiyeli ile bütünleştirilerek bölgede düşük yoğunlukta yüksek nitelikli turizm gelişiminin oluşturulması hedeflenmektedir.

Kaz Dağlarının güney yamaçlarında yer alan jeotermal kaynakları tespit edilerek diğer turizm türleri ile entegrasyon sağlanacak, bölgede yer alacak yeni yatırımlar ile yeni yatırımlar ile nitelikli tesis sayısının ve nitelikli yatak kapasitesinin artırılması sağlanacaktır.

Bölgede, mevcut konaklama kapasitesinin termal, kültür ve ekoturizme yönelik yapılacak planlama ve uygulamalarla artırılacaktır.

“Troya Kültür ve Termal Turizm Gelişim Bölgesi” nde ulaşım bağlantılarının çeşitlendirilmesi ve niteliklerinin yükseltilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Bölgenin turizm amaçlı planlaması tamamlanarak yatırıma başlanacak ve bölgenin önümüzdeki orta ve uzun vadede doğa-kültür ve termal turizmde önemli varış noktalarından biri olması yönünde çalışmalar yapılacaktır.

3.14 TURİZM GELİŞİM KORİDORLARI

STRATEJİ:

“Belli bir güzergahın doğal ve kültürel dokusunun yenilenerek belli temalara

dayalı olarak turizm amacıyla geliştirilmesi”

Turizm eylemi başlangıcından bitimine sosyal bir hareketliliktir. Bu sosyal hareketlilik

ulaşımla sağlanmaktadır. Ülkemizde doğal, tarihi ve kültürel değerleri nedeniyle turistik

anlamda öne çıkarılması gereken bazı güzergahlar bulunmaktadır. Bu güzergahların

sahip oldukları turizm potansiyeli planlı bir şekilde kullanıma açılacaktır.

2023 YILI HEDEFLERİ

Varış noktası olarak geliştirilecek koridorlar boyunca ulaşım çeşitlendirilerek niteliği

geliştirilecektir.

Koridorlardaki turizm gelişiminin düşük yoğunluklu, nitelikli, yıl boyu hizmet verecek

butik otelcilik ve pansiyonculuğa yönlendirilmesi için gerekli planlama çalışmaları

yapılacaktır.

Koridorlar bir varış noktası olarak bütüncül bir şekilde planlanacak, yönetilecek, tanıtım

ve pazarlaması gerçekleştirilecektir.

Turizm Gelişim Koridorları

Strateji kapsamında ülkemizde 7 adet tematik tematik turizm gelişim koridoru

önerilmektedir. Bu koridorların kapsadığı illerden birisi de Çanakkale ilidir.

Zeytin Koridoru

Güney Marmara Zeytin Koridoru, Marmara Denizi’nin güneyinde kalan Bursa ili Gemlik

ve Mudanya ilçeleri, Balıkesir ili Gönen, Bandırma ve Erdek İlçeleri, Çanakkale İli Ezine

ilçesine kadar uzanan kıyı bölgesi ve çevresi, Erdek Kapıdağ Yarımadası ve kuzeyinde yer alan Avşa, Paşalimanı, Ekinli Adaları ile Marmara İlçesine bağlı Marmara adasının içinde bulunduğu bölgeyi kapsamaktadır.

Bölge sağlık ve gastronomi varış noktası olarak geliştirilecektir. Bölge doğası, alternatif

tıpta kullanılan çeşitli bitki türleri, zeytin ve üzüm yetiştiriciliğiyle birlikte önemli zeytin,

zeytinyağı ve şarap üretimi potansiyeline sahiptir.Bu potansiyel koridorun geliştirilmesinde ana tema olarak kullanılacaktır. Bölgede, mevcut konaklama kapasitesi termal, kültür ve ekoturizme yönelik yapılacak planlama ve uygulamalarla artırılacaktır.

ÖRNEK EKOLOJİK TESİS KONSEPTİ (Gülpınar-Kazdağları Lokasyonu)

POTANSİYEL ÜRETİM ÇEŞİTLERİ

1. Atalık tohumlarla tarım
2. Hayvancılık (Et besi, damızlık yetiştiriciliği ve süt işletmeciliği)
3. Fide yetiştirme
4. Tıbbi aromatik bitki bahçesi (lavanta üretimi ve yağhane)
5. Doğal ürün üretim ve satış (zeytinyağ, süt, sirke, peynir,ekmek vs..)
6. Zeytincilik ve yağhane
7. Arıcılık
8. Sabun, doğal kozmetik atölyeleri

POTANSİYEL AKTİVİTELER

1. Ata binme
2. Bisiklet, ATV safari
3. Doğada yürüyüş, trekking (Kazdağları)
4. Dalış ve yelken (Saroz körfezinden Edremit körfezine kadar Kuzey Ege, Çanakkale boğazı)
5. Bozcaada, Gökçeada (organik alan) gezileri
6. Günübirlik Yunanadası gezileri
7. Kuş ve bitki gözlemciliği, foto-safari (Kazdağları)
8. Kültür ve tarih gezileri (Ayvalık, Assos, Bergama, Truva antik kenti)
9. Köy gezileri (Türkmen köyleri vs..)
10. Milli park gezileri (Kazdağ milli parkı)
11. Çanakkale anma etkinlikleri